लिंगाण्याच्या माथ्यावर - एक अचाट वेड,एक बेभान साहस !!


ब्लॉगस्वरूप हा लेख साप्ताहिक लोकप्रभाच्या "२ मे २०१४" या अंकात प्रकाशित झालेला आहे ,
त्याची epaper -link :  लोकप्रभा अंक -२ मे २०१४  पान क्र. ७१ च्या पुढे ……



साधारण दीड-दोन वर्षापूर्वी आम्ही एक भन्नाट ट्रेक केला होता. बोराटा नाळ ! साथ करणारे इंद्रा,ऋषीकेश,प्रसाद आणि निखिल हे महाभाग. रायलिंग पठारावरून झालेलं लिंगाण्याचं भेदक दर्शन,नाळेतले ते दोन दिवस आणि रात्री अचानक घडलेला मुक्काम हे सगळं आठवलं की अजूनही आमच्या अंगावर काटा आल्याशिवाय राहत नाही आणि कीर्र रात्री निखिलच्या छाताडात बसलेला धोंडा धडकी भरविल्याशिवाय राहत नाही. त्यानंतर निखिल ने दणकून हासडलेली 'भ'काराची शिवी आठवली की हसूही आवरत नाही. अक्षरशः बोराटा नाळ ज्या दापोली गावात जाऊन कोसळते,त्या गावात पोहोचायला आम्हाला दुसरा दिवस उगवला होता.  XXच्या गावात !! काय सांगायचं ? पण उगवतीचा सुर्यनारायण आमच्या भटक्या टोळीसाठी एवढी उर्जा घेऊन येईल,जी आजतागायत टिकुन आहे ,असं कधीच वाटलं नव्हतं. त्यानंतर एक छानसा जिवाभावाचा ग्रुपच तयार झाला, मग काय ट्रेकचा जो सपाटा सुरु झाला तो आजपर्यंत सुरूच आहे. आणि हो अजूनही सुदैवाने तेवढ्याच ताकदीने ,उत्साहाने आम्ही आमचे ट्रेक प्लान करतो आणि अगदी नवख्यांना घेऊन मोहीम यशस्वी करण्याचा जास्तीत जास्त प्रयत्न करतो. असो. तर बोराटा नाळेतल्या रात्रीच्या त्या मुक्कामाला जबाबदार होती ती लिंगाण्याकडे जाणारी रायलिंगच्या कातळातली आडवी वाट. उत्साहाच्या भरात आम्ही ती मीस केली आणि आमची वाट लावुन घेतली.पण तेव्हाच लिंगाण्याचा अभेद्य सुळका मनात घर करून बसला. त्याच्याकडे पाहताना प्रत्येकाच्या डोळ्यात शिखर सर केल्याची झाक उमटत होती,ती स्वप्नवत ! किंबहुना सगळ्यांनी ते बोलुन पण दाखवलं ,"आपण कधी सर करणार, लिंगाणा ?"

पण तो दिवस उगवायला वेळ लागला नाही. नुकताच प्रसाद आणि निखिल JIM-पहलगाम मधुन बेसिक करून आलेले, उत्साहाला उधाण आलेलं, पावसांच्या सरींनी आमचा प्रिय सह्याद्री चिंब भिजलेला, एकंदरीत वातावरण भारावलेलं. आता माघार नाही. आमच्याकडे आता दोन अल्पिनिस्ट वीर होते, प्रश्न होता तो प्रस्तरारोहणाच्या महागड्या सामानांचा. तो ही सुटला, प्रत्येकाकडून समान रक्कम गोळा करून सामानांची जुळवाजुळव झाली आणि मग काय, दिसेल तो धबधबा रॅपल करण्यात आमचा सराव सुरु झाला।   अक्खा पावसाळा रॅपलिंग मध्येच सरला अणि मग वेध लागले ते सुळका चढाईचे. बेत तर आधीच ठरलेला होता, लागलीच तयारी सुरु झाली मोहीम लिंगाण्याची. उत्साह आणि धाकधुक एकाच वेळी मनात प्रवेश करते झाले. सगळ्यांच्या आठवडी सुट्ट्या, दांड्या, नातेवाईकांचे आजारपण, गेलेल्यांना परत श्रद्धांजली अशी एकाहुन एक सरस कारणे देऊन सुट्ट्यांचा ताळमेळ जमवला आणि दिवाळीतल्या गुलाबी थंडीत एका शनवाऱ्या रात्री निघायचं ठरलं.

 मी आणि इंद्रा वारजे फ्लायओवर खाली एका हॉटेलात बिल वाढवत बसलो होतो, थोड्याच वेळात प्रसाद, निखिल, अतुल,सचिन,राहुल, सागर आणि प्रसन्न सामानांनी गच्च भरलेल्या एका सफारीने येऊन धडकले. आत डोकावलं तर माणसे श्याका(?) धरून बसले होते की श्याका माणसांना. काही कळंना ! रोप,कॅराबिनर,डीसेंडर,हार्नेस,टेंट,इत्यादी,इत्यादींनी काठोकाठ भरलेल्या सॅक आणि माणसांचं पुरण भरलेली सफारी जी सुसाटली ती जाऊन थांबली थेट चेलाडी फाट्यावर हॉटेल जय भवानी मध्ये! मोठ-मोठ्या ढेकरा देऊन सगळ्यांनी येथेच्छ हादडलं आणि पुढच्या प्रवासाला लागलो. नसरापूर, मार्गासनी,साखर, गुंजवणे फाटा मागे टाकत, आठवणींना उजाळा देत वेल्हा गाठला आणि भट्टी घाटाने मार्गस्थ झालो. दोन्ही बाजुंनी कारवीनी भरलेलं गच्चं रान, तोरण्याला अर्धं प्रदीक्षिणा घालणारी ही वाट नेहमीच भुरळ घालते. तोरण्याच्या बुधला आणि विशाळा टेकडीचे अगदी जवळुन दर्शन होते, रात्री तर सोडाच दिवसाही येथे किरर्र एकांत अनुभवता येतो. कोण जाणे मला या छोट्याश्या घाटाबद्दल विलक्षण आकर्षण आहे ? कदाचित बोराटानाळेच्या ट्रेकने पहिल्याच भेटीत भट्टीशी गट्टी जमली असावी,नाही ! असो. तर केळद खिंडीतुन उजवीकडे वळालो आणि लाल धुळीने आमचे दणक्यात स्वागत केले. गाडीच्या हेलकाव्यांमध्ये समरस होऊन मोहरीकडचा प्रवास सुरु होता, तेवढ्यात  रात्रीच्या थोड्याफार प्रकाशात लिंगाण्याने आम्हाला पहिले दर्शन दिले आणि आमची पाचावर धारण झाली. कसा चढणार,कुठुन चढणार,जमेल का? अशा अनेक प्रश्नांनी डोक्याची मंडई झाली. पण "उद्या लिंगाणा सर होणार" हा एकच विचार डोक्यात ठेऊन बाकीच्यांची हकालपट्टी झाली आणि लिंगोबाला मनोमन नमस्कार करून घेतला. रात्रीच्या गारठ्यात थोडा वेळ सगळेजण शेकोटीसमोर बसलो आणि उबदार टेंट मध्ये शिरलो ते पहाट होईपर्यंत.

आणि ती रम्य पहाट ! अक्खी बॉडी व्हायब्रेशन मोड मध्ये गेलेली. कुड-कुड कुड-कुड. ड्रायवर पण दचकला,एवढ्या अंधारात कसे चढणार ? "परत आल्यावर सांगतो",असे सांगुन ड्रायवरचा निरोप घेतला आणि वेळ न घालवता ,मोठाल्या सॅक पाठीवर चढवुन आमची चमु महाराष्ट्रातल्या "मॅटर हॉर्न" कडे ट्रेकस्थ झाली. मोहरी गाव शांत निजलं होतं. कुणीही कुणाशी बोलत नव्हतं,कदाचित प्रत्येकजण लिंगाण्याच्या सुखद स्वप्नात हरवला असेल! विशिष्ट लयीमध्ये प्रत्येकाची पावले पडत होती. थोड्याच वेळात नाळेच्या तोंडापाशी येऊन थांबलो. क्षणात दीड वर्षाआधीचे दोन दिवस डोळ्यासमोर तरळून गेले. हा तसा व्यापाराचा जुना मार्ग. महाडच्या खाडीवरला माल उतरवुन या  नाळेमार्गे तो घाटावर पोहोचवला जात असेल कदाचित, शिवराय आणि त्यांचे मावळे पण ह्याच घाटाने प्रवास करत असतील का ? कसा असेल तेव्हा ? पण आता प्रत्येक आकार-उकाराची लहान -मोठी असंख्य दगडाची रास,अशी बोराटा नाळेची ख्याती! सोबतीला तीव्र उतार. हे दिव्य पार करून रायलिंगच्या कातळातला धोकादायक ट्रैवर्स गाठायचा म्हणजे डोकं शांत ठेऊन, न घाबरता,खाचा-खोबण्यात पाय ठेऊन पुढे जाणे. हे झालं की लिंगाण्याचं अजून एक रूप आपल्यासमोर उभं राहतं. पुढे जाताच टेपाडावरून लांबच लांब सह्यरांगेने दर्शन दिले आणि सुखावून गेलो. सुसाट वारा सुटला होता ,उगवतीला नारायण वर येत होते.

थोड्याच वेळात खिंडी मध्ये पोहोचलो आणि आरोहणाची तयारी सुरु केली. प्रसादने आवश्यक त्या सूचना दिल्या आणि बाप्पाचे नाव घेऊन आमचा लिडक्लायंबर -निखिल ने आरोहणास सुरुवात केली. बोल्ट्स मध्ये कॅराबिनर च्या साह्याने रोप ओवत तो पुढे सरकत होता. अतुल बिले देत होता. आता थोडाफार रोप ओवुन झालाय,इशारा मिळताच आम्ही आरोहणास सुरवात केली.एकामागुन एक कॅराबिनर रोप मध्ये अडकवून पहिला मुरमाड भाग चढायला सुरुवात झाली. घसारा संपुन थोडेफार सोप्या श्रेणीतले रॉक पॅच चढुन गुहेदाखल झालो आणि एक लांब सुस्कारा सोडला. अबब! रायलिंगचं पोट काय दिसत होतं म्हणुन सांगु !! एका फ्रेम मध्ये मावेच ना. रायलिंग आणि लिंगाण्याच्या दरीतली भीषणता आता जाणवायला लागली होती. आजुबाजूची भिरभिर नजर ढळू न देता बसकण मांडली. क्लायम्बिंग ची पहिलीच वेळ असल्यामुळे हात-पायांना चांगलाच ताण जाणवत होता. गुहेत डेरेदाखल झालो. येथुन  पुढचा मार्ग किंचितसा अवघड. सरळसोट सुळका .कदाचित निवांत बसण्यास पुढे जागा नाहीच. आणि सुळक्याच्या पोटात सगळ्या बाजूने खोदलेल्या गुहा. कुठे पाण्याची टाकी,तर कुठे कैद्याची जागा . असा हा किल्ले लिंगाणा म्हणजेच शिवकालीन कारागृह . एकदा कैदी गडादाखल झाला की शिड्या काढुन घ्यायच्या आणि त्याला मरण्याचं स्वातंत्र्य बहाल करून टाकायचं. कोणी-कोणी उपभोगला असेल हा कारावास ? शिवकाळात तर नाही माहित,पण पेशवेकाळात ! बरीच नावं आहेत. पैकी मोरोजी संकपाळ,गोपाळ सोनार,सखाराम बोकील,इत्यादी. सुळक्याच्या पोटात असलेल्या बारमाही पाण्याच्या टाक्यातले गार-गार पाणी पोटात रिचवले आणि नव्या उमेदीने चढाईस सज्जं झालो. आता खरी कसोटी येथुन लागणार होती. मामला एकदम कठीण. अवघड टप्प्यांची सुरुवात. आतापर्यंतच्या चढाईमध्ये दोराला धरलं की विनाकारण एनर्जी जाणार हे कळुन चुकलं होतं.

 पुढ्यातला सरळसोट कातळटप्पा येंगायचा होता. एकदा प्रयत्न केला,निष्फळ. ग्रीप मिळत नव्हती. प्रसन्नाला धाडला पुढे. परत प्रयत्न केला. कुठे खोबणीत हात ठेऊन,कुठे दोराला घट्ट पकडुन वर आलो तर तिथे निखिल बसला होता. जमलं. एक टप्पा पार झाला. जसं वर चढतोय तसं आजुबाजुचा परिसर डोळ्यात मावेनासा होत होता. अशा तऱ्हेने मग दुसरा,तिसरा आणि मग चौथा सर सर चढुन झाला. आणि शिखर टप्प्यात आलं. मग काय आनंदाला पारावर नव्हता. तेवढ्यात सागरने प्रसादचा अंतिम टप्पा चढतानाचा फोटो टिपुन घेतला. आणि एक-एक करून आमची भटकी टोळी लिंगाण्याच्या माथ्यावर दाखल झाली. पोहोचल्या पोहोचल्याच पहिली नजर गेली असेल ती दुर्गदुर्गेश्वर रायगडाकडे!  काय दिसत होतं म्हणुन सांगु ? गडावरील नगारखाना दरवाजा, छत्रपति शिवरायांची समाधी आणि श्री वाडेश्वराचे(जगदीश्वराचे) यांचं लक्खं दर्शन होतंय. त्याच्याच बाजुला कधी एकेकाळी रायगडचा जिवाभावाचा मित्र आणि नंतर इंग्रजांना मिळालेला पोटल्याचा डोंगर. वडीलधारे राजगड-तोरणा डोकावताहेत. शिंगापूर-बोराटा नाळेतून दापोली गावाकडे जाणारी वाट पुन्हा एकदा खुणावतीये. पलीकडे कोंकणदिवा,कुर्डूगड,दोहोंमधली बोचेघोळ नाळ, कोंकणदिव्या शेजारील कावळ्याची खिंड ! अप्रतिम ,खरंच सुंदर! सह्यपर्वताची भलीमोठी,अवाढव्य डोंगररांग पाहिली की आपण निसर्गापुढे किती खुजे आहोत याची कल्पना येते. काय अनुभवलं असेल लिंगाण्यानी ? हजारो वर्षापासुन इथे पाऊसकाळात कोसळणारा धो-धो पाऊस, उन्हाळ्यात लाही लाही करणारा डोईवर तळपणारा सुर्य,सुसाटणारा भन्नाट वारा,एवढंच ? नाही, हे तर तो अजूनही अनुभवतो आहे. त्याचा जळफळात होतो आहे तो पोटल्यावरून रायगडावर आग ओकणाऱ्या इंग्रजांच्या तोफांचा. दहा दिवसात झालेली रायगडाची लचकेतोड आणि नंदनवनाची मसणवट पाहुन हा रांगडा गहिवरला असेल नाही. असो. आमच्या परीने आयुष्यातली एक स्वप्नपूर्ती झाली होती,याचसाठी चालला होता ना कित्येक दिवसांपासुन अट्टाहास ! रायगडाला साष्टांग मुजरा झाला,एकमेकांचं अभिनंदन झालं. तहानलाडू-भूकलाडू संपवले. आणि परतीची वेळ येऊन ठेपली. 
आता उतरायचं म्हणजे रॅपलिंग या तंत्राचा वापर. पावसाळ्यात भरपुर सराव झाला असल्यामुळे तंत्र सगळं माहिती. फरक एवढाच की इथे खोली जास्त होती . मग डीसेंडर,मिटोन असा जामानिमा घेतला. पठ्ठ्या निखिल एका कड्याच्या टोकावर बसला आणि एकेकाच्या डीसेंडर मध्ये रोप अडकवून हुकुम सोडू लागला. एका मागुन एक सगळे जण झर झर उतरू लागले. खिंडीमध्ये पोहोचलो तेव्हा अंधार व्हायला सुरवात झाली होती. बोराट्याचा धोकादायक ट्रैवर्स पार केल्यानंतर प्रसाद बोलुन गेला "आता आपण नाही मरू शकत". मग होऊन जाऊ दे,एक घोट-घोट … पाण्याचा ! पाण्याचा ब्रेक घेऊन आम्ही नाळ चढायला सुरुवात केली.
थोडं लिंगाण्याविषयी…………. 
युरोपीय आल्प्स पर्वतराजीतील अवघड असलेल्या "मॅटर हॉर्न " शिखराशी स्पर्धा करू पाहणाऱ्या, सह्याद्रीच्या कुशीत दिमाखात उभा असलेला रांगडा सुळका म्हणजेच महाराष्ट्रातील प्रत्येक गिर्यारोहकाचं जणु दिवास्वप्नंच ! साधारण साडे नऊशे मीटर उंचीच्या माथ्यावर पंचवीस ते तीस जण उभे राहतील इतकीच जागा. तीत जागा सुटली की तीन हजार फुटांवर खाली सरळ कपाळमोक्षच. समुद्रसपाटीपासुन किल्ल्याची उंची २९६९ फुट. आरोहण मार्गाची ऊंची सुमारे १००० फुट. शिवकाळात गंभीर गुन्हे करणाऱ्या कैद्यास इथल्या गुहेत ठेवत असत. गडावर पाहण्यासारखं म्हणजे ४०-५० राहु शकतील अशी एक प्रशस्तं गुहा ,थंडगार पाण्याचे टाके,जननी व सोमजाई देवीचे मूळ ठाणे, इंग्रजांच्या हल्ल्यात उध्वस्त झालेले बांधकाम व पायऱ्या  आणि आयुष्यभर आठवणीत राहणारा अफाट सह्याद्री ! लिंगाणा सुळक्यापर्यंत जायला साधारण दोन मार्ग आहेत. पहिला म्हणजे कोंकणात महाड-पाने गावातुन लिंगणमाची गाठायची. तिथुन सुळका व रायलिंग पठार यांच्यामधली खिंडी पर्यंत यायचे . दुसरा मार्ग हा देशावरल्या मोहरी गावातुन. त्यासाठी वेल्ह्यावरून साधारण २५ किमी मोहरी गावात यायचं . गावातुन अर्धा तास चालल्यानंतर  रायलिंग पठारावरून बोराट्याच्या नाळेने खिंड गाठायची .

1 comment:

  1. Casino Player Reviews - JTGHub
    Casino Player reviews, complaints, bonus codes & more. Read 사천 출장샵 what you think about 화성 출장마사지 this 공주 출장마사지 gaming site. 세종특별자치 출장샵 No deposit bonus, free spins or free spins 속초 출장안마

    ReplyDelete

Thanks for putting comments. Keep watching space for new experiences